Światowe dziedzictwo kulturowe
Miejsce światowego dziedzictwa UNESCO
To, że Park Mużakowski od 2004 r. znajduje się na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO zawdzięczamy w dużym stopniu Hermannowi Księciu von Pückler-Muskau (1785–1871). Stworzył on po obu stronach Nysy arcydzieło określane mianem przedniego klasycznego ogrodu krajobrazowego. Zielony Książę uznawany jest za prekursora nowoczesnego projektowania krajobrazu, które swoim oddziaływaniem sięgnęło ponad granice Europy aż do Ameryki. Zasady Pücklera aktualne są do dnia dzisiejszego: Pozycja „Szkice o ogrodnictwie krajobrazowym”, która ukazała się w 1834 roku, jest do dziś często cytowanym podręcznikiem. Oprócz ogólnych wskazówek odnośnie zakładania ogrodu krajobrazowego Pückler opisuje tam w swoją wizję Parku Mużakowskiego, który dziś roztacza się na terytorium dwóch państw. Dzięki wspólnemu polsko-niemieckiemu wnioskowi Park został wpisany na listę światowego dziedzictwa. Ważne jest, że doceniona została w ten sposób transgraniczna współpraca przy zarządzaniu ochroną dziedzictwa kulturowego Pücklera.
Uzasadnienie
„Park Mużakowski jest nadzwyczajnym przykładem europejskiego parku krajobrazowego oraz artystycznego krajobrazu ideału. Ponadto reprezentuje on nowe podejście do projektowania krajobrazu w regionie miejskim. Zgodnie z konwencją dotyczącą światowego dziedzictwa UNESCO został on wpisany 2 lipca 2004 roku na listę światowego dziedzictwa. Wpisanie na tę listę potwierdza jego wybitną uniwersalną wartość jako pomnika kultury – względnie pomnika natury, który w interesie całej ludzkości należy chronić.“
To stwierdzenie uwiecznione jest w czterech językach na kamieniu pamiątkowym znajdującym się od roku 2005 na Moście Podwójnym na wyspie Jeanette. Napis po niemiecku, po polsku, po angielsku i francusku informuje w symbolicznym miejscu o tym, dlaczego Park Mużakowski nosi tytuł UNESCO.
Polsko-niemiecki wniosek
Inicjatywa o wpisaniu Parku Mużakowskiego na listę światowego dziedzictwa przedstawiona została przez polską stronę. Andrzej Michałowski, dyrektor polskiego Urzędu Centralnego odpowiedzialnego za ochronę i utrzymanie zamku i kompleksu ogrodowego i później Centrum ochrony historycznego krajobrazu kulturowego, wezwał 3 października 1990 r. do zwrócenia się z tą propozycją do UNESCO. Propozycja spotkała się z dużym zainteresowaniem po stronie niemieckiej, mimo że potrzeba było kilku lat, by nabrała konkretnej formy.
Proces nabrał rozpędu, gdy Robert de Jong, prezydent Komitetu ds. ogrodów historycznych i kulturowych krajobrazów ICOMOS-IFLA, objął w roku 1998 oficjalnie rolę międzynarodowego doradcy w Parku Mużakowskim. Ostatecznie parkowi pomogło postanowienie światowego komitetu z 2001 roku o tym, że również obiekty transgraniczne, dodatkowo do obiektów z list narodowych, mogą się ubiegać o tytuł UNESCO.
Niemieccy i polscy partnerzy skorzystali z okazji i wspólnie wystosowali wniosek dla Parku Mużakowskiego w roku 2002. Po przedstawieniu wymaganego planu managementu komitet światowy UNESCO pozytywnie rozpatrzył 2 lipca 2004 r. w chińskim Suzhou wspólny wniosek dwóch państw i dzieło ogrodnicze Pücklera zostało uszlachetnione poprzez przyjęcie na listę światowego dziedzictwa kultury. Przekazanie świadectwa nastąpiło prawie rok później, 27 maja 2005 roku, w symbolicznym miejscu bezpośrednio w parku: na podwójnym moście pośrodku transgranicznego pomnika sztuki ogrodowej.
Zarząd
Dziedzictwo Pücklera nad Nysą w ramach bezprecedensowej współpracy międzynarodowej podlega procesom restauracji i ochrony. Ponadto Fundacja „Park Księcia Pücklera Bad Muskau” nieustannie współpracuje z Narodowym Instytutem Dziedzictwa – NID – w Warszawie i z jego przedstawicielstwem w Łęknicy. Z biegiem lat nawiązane zostały ponadgraniczne kontakty, które znalazły wyraz w różnych projektach w parku. Pierwszym punktem kulminacyjnym jeszcze przed założeniem fundacji było wzniesienie pomnika Pücklera 30 października 1991 roku. Ten symbol polsko-niemieckiej współpracy znajduje się niedaleko brzegu Nysy po stronie wschodniej. Po usunięciu zarośli ze strony wzniesienia w kierunku Nowego Zamku rozprzestrzenia się wspaniała panorama.
Na wagę sensacyjnego sukcesu są prace dla bezrobotnych, które zainicjowano w roku 1998 dla niemieckiej i polskiej młodzieży pod tytułem „Praca i nauka ponad granicami” – we współpracy z regionalnymi i narodowymi urzędami pracy po obu stronach Nysy. Projekt ten aktywny jest do dziś.
Po 50 latach zaniedbań doświadczyć można ponownie bliskich kontaktów między dwoma częściami parku. W celu kontynuacji i zacieśniania tej współpracy, grupy robocze z reprezentantami z obu krajów spotykają się regularnie w celu koordynacji kroków ochrony, pielęgnacji i planów budowlanych w parku.
Członek zarządu fundacji „Park Księcia Pücklera Bad Muskau”, Cord Panning, wspomina powrót Parku Mużakowskiego do swojej świetności:
„Każdy ważny etap polityczny powiązany jest z ważnym wydarzeniem w zakresie ochrony i restauracji tego pomnika natury i kultury położonego między dwoma krajami. Dlatego określamy naszą pracę dla tego polsko-niemieckiego ogrodu krajobrazowego, który w roku 2004 trafił na listę UNESCO, jako polityczne ogrodnictwo. Ponownie wzniesione mosty i punkty widokowe nigdy nie były tylko wyrazem budowniczego sukcesu. Były i są nieustannie wyrazem politycznego porozumienia.“
(Wyciąg z: Park Mużakowski. Spacer książęcymi śladami, 2017)
UNESCO 5 - Wielkie Dziedzictwo
Nigdzie indziej na świecie nie można znaleźć pięciu nagród UNESCO w czterech różnych kategoriach na tak małym obszarze: Łużyce, ze swoim stale zmieniającym się dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym, które przekracza nawet granice państwowe, są wyjątkowe. UNESCO przyznaje różne wyróżnienia, aby podkreślić szczególny charakter miejsca, budynku, regionu lub tradycji.
