Historia
Parkomania Pücklera
W 1815 roku Hermann książę von Pückler-Muskau stworzył ogród krajobrazowy, który nie miał sobie równych nigdzie na świecie. Zaprojektował swój park tak, aby był wyjątkowo nowoczesny i artystyczny. W ten sposób Pückler stał się jednym z najważniejszych niemieckich projektantów krajobrazu. Jednak nie wszystkie jego ogrodowe marzenia zostały zrealizowane - warto porównać wizję z rzeczywistością.
Wizja i rzeczywistość
Twórca parku Pückler inspirował się angielskimi ogrodami. Szczególne wrażenie wywarły na nim romantyczne zamki i pałace, będące świadectwem wielowiekowego panowania. Pückler chciał również zbudować średniowieczny zamek w Muskau. Jednak nigdy do tego nie doszło. Pückler chciał przebudować Nowy Pałac w stylu klasycystycznym. Projekt architekta Karla Friedricha Schinkla był już dostępny, ale nic z tego nie wyszło z powodu braku funduszy. Zamiast tego następcy Pücklera nadali budynkowi neorenesansowy wygląd.
Sztuka krajobrazu nad Nysą Łużycką
„Park powinien mieć jedynie charakter otwartej natury i krajobrazu, tak aby ręka człowieka była w nim mało widoczna i zauważalna jedynie poprzez dobrze utrzymane ścieżki i celowo rozmieszczone budynki.” (Pückler-Muskau, Szkice o ogrodnictwie krajobrazowym, 1834)
Zainspirowany swoimi podróżami do angielskich ogrodów, Pückler rozwinął swoją wizję krajobrazu ogrodowego Muskau w dolinie Nysy Łużyckiej z jego naturalnie nadaną topografią w kilku etapach, a nie w sposób ciągły i jakby z jednej formy.
Łąka łez i zamek Muskau
Pückler miał wizję rozbudowy starego budynku bramnego na rynku, obecnie barokowego pałacu, niegdyś zamku z fosą, oraz domku ogrodowego wykorzystywanego jako teatr w stylu klasycystycznym i połączenia ich wiaduktami, tworząc ogromny, spójny kompleks budynków. Zwrócił się o radę do pruskiego architekta Schinkla. W rzeczywistości jednak udało mu się jedynie przekształcić fosę otaczającą pałac w malowniczą sytuację przypominającą jezioro, a od strony południowej stworzyć harmonijne połączenie między pałacem a parkiem, tworząc rampę pałacową według projektu Schinkla. Przebudowa „Nowego Pałacu”, jak mylnie nazywano go w czasach Pücklera, a także dwóch innych budynków, biura i budynku bramnego - zwanego „Starym Pałacem” - oraz ogrodu i późniejszego domu kawalera w stylu neorenesansowym do około 1870 roku, była dziełem Fryderyka Księcia Niderlandów, ale stworzenie jednolitego kompleksu budynków nigdy się nie zmaterializowało.
Niebieski most
Żeliwny most w Błękitnym Ogrodzie został zbudowany w 1826 roku i zrekonstruowany w 1983 roku. Znany również jako Most Fuksji po typowych letnich nasadzeniach, ścieżka prowadzi przez niego z Nowego Pałacu na małe wzgórze, popularnie zwane „Liebeshöhe”.
Wodospad Eichsee
Typowy dla wodospadu Eichsee jest jego naturalnie wyglądający kształt z pomocą głazów. Uderzającą cechą jest jednak ekstrawagancko wysoki gigantyczny okaz, który rozwiedziona żona księcia Pücklera Lucie przetransportowała z pól Braunsdorf na obrzeżach parku w 1838 roku podczas jego podróży do Orientu i długo po ukończeniu wodospadu.
Ogród zamkowy
Ogród opisany we „Wskazówkach” Pücklera był wspólnym przedsięwzięciem książęcej pary, która zaczęła urządzać swój zielony salon po zasypaniu fosy i wybudowaniu rampy zamkowej w 1826 roku. Zrealizowano tu wiele pomysłowych, czasem bardzo osobistych łóżek, takich jak „H” poświęcone Hermannowi na centralnym Lindenplatz. Niektóre plany zostały jednak porzucone, jak na przykład tymczasowy róg obfitości.
Następcy Pücklera
Spadek Pücklera objął książę Fryderyk Holenderski (1797–1881). Zarówno jemu jak i późniejszym właścicielom, grafom von Arnim, udało się wypełnić luki w projekcie parku zostawione przez księcia. Podjęli się oni niedokończonych planów budowy i odnowili niezdatne do użytku mosty. Nowe koncepcje zostały, z niewielkimi wyjątkami, z wyczuciem włączone do istniejącego kompleksu.
Podział od 1945 r.
Pod koniec II wojny światowej linia frontu przebiegała przez wiele tygodni przez Mużakowską Dolinę Nysy. Około 70 procent miasta, wszystkie mosty na Nysie i Stary Zamek zostały zniszczone w wyniku działań wojennych. Nowy Zamek spalił się 30 kwietnia 1945 roku, prawdopodobnie w wyniku podpalenia i przez dziesięciolecia stał w Parku jako ruina. Jednak największym ciosem dla dalszego losu Parku Mużakowskiego było ustalenie nowego przebiegu polsko-niemieckiej granicy państwowej. W wyniku porozumień aliantów z Teheranu, Jałty i Poczdamu został ustalony jej przebieg. Nysa – dotychczas ważny element łączący i nieodrębna część Parku – stała się po 1945 r. linią podziału, którą nie sposób było przezwyciężyć.
Po zachodniej stronie Nysy udało się zachować ogród krajobrazowy w dużej mierze w stanie nienaruszonym. Pomimo braku materiałów i trudno dostępnych technik ogrodniczych ogrodnicy wykazali się dużą dozą pomysłowości. Z kolei wschodnia część parku, za którą odpowiedzialne były lasy państwowe, popadła w zapomnienie. Teren pozarastał lub posadzono na nim nawet nowe rośliny tak, że rozrósł się na nim gęsty las.
Nowy początek po 1988 r.
Jeśli chodzi o starania, aby połączyć dwie części parku, w roku 1988 doszło do przełomu. Niemieccy i polscy konserwatorzy zabytków podpisali w Zielonej Górze umowę w sprawie wspólnej restauracji Parku Mużakowskiego jako całościowego dzieła sztuki. Zmiany polityczne znacząco ułatwiły postęp po 1989 r. Po stronie polskiej Park zaczął podlegać bezpośrednio Ministerstwu Kultury w Warszawie. Własność niemieckiej części parku objęta została w 1992 roku przez Wolny Kraj Związkowy Saksonię, po tym jak wcześniej należał on do miasta Bad Muskau.
Pod przewodnictwem fundacji „Park Księcia Pücklera Bad Muskau”, założonej w 1993 roku, rozpoczęła się restauracja i renowacja budynków w Parku Zamkowym. Pracami objęte zostały m.in. oranżeria, folwark zamkowy, podwójny most, most angielski i ogród zamkowy. Odbudowa Nowego Zamku została ukończona w 2013 roku.
Park Księcia Pücklera w Bad Muskau jako wspólny niemiecko-polski projekt jest wzorowym przykładem dobrosąsiedzkich stosunków kulturowych. I bez wątpienia jest jednym z głównych klejnotów bogatego w zasoby kulturowe Wolnego Kraju Związkowego Saksonii.
Minister Stanu Monika Grütters, Pełnomocnik Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów, 2016
