Sztuka krajobrazu

Sztuka ogrodowa, malarstwo natury, kompozycje krajobrazowe: Arcydzieło Pücklera w Bad Muskau nacechowane jest – i to słusznie – wieloma walorami.

Gdy książę pracował nad projektem parku nad Nysą, sięgał do stylu malarstwa krajobrazowego. Pierwszy, środkowy i dalszy plan harmonizują ze sobą. Poza centralnym Pleasuregrounds, zorientowanym na elementy budowlane, rozległe połacie parku łączą się w harmonijny sposób z otaczającym je krajobrazem.

Książę Pückler zaprojektował park wyłącznie w zgodzie z krajobrazem naturalnym zachowując w dużej mierze istniejącą topografię i podporządkowując architekturę krajobrazowemu wymiarowi swojego dzieła.

Ścieżki parkowe niczym niemi przewodnicy troszczą się o to, by zwiedzający nie przegapili żadnych atrakcji. Co więcej prowadzą prawie niezauważenie do miejsc, które ciągle odsłaniają nowe widoki, rzuty i perspektywy inscenizacji, której w gruncie rzeczy nie potrzebna jest żadna architektura. Pückler stworzył przestrzeń dla zmysłów, w której człowiek, świadomie czy nieświadomie, czuje się dobrze.

Książę opisał swoją wizję w wydanym w 1834 r. dziele „Szkice o ogrodnictwie krajobrazowym”, często cytowanej, pełnej aforyzmów pozycji literatury ogrodniczej, będącej przepełnionym artyzmem źródłem obrazów, projektów i precyzyjnych planów.

Park Zamkowy

Park Zamkowy obejmuje elementy centralnie położone wraz z kompleksem zamkowym, ogrodem kwiatowym, tak zwanym Pleasureground i łączącym się z nim parkiem właściwym prowadzącym aż do Nysy. W centrum Parku Mużakowskiego znajdują się najważniejsze budowle, w tym Nowy i Stary Zamek, oranżeria, folwark zamkowy i ogród zamkowy wraz z ogrodem od kuchni.

Sąsiadując bezpośrednio z Zamkiem ale w oddzieleniu od części parku właściwego, Pückler założył drobiazgowe, pełne fantazji ogrody. Tym samym mamy w Parku Mużakowskim trzy różne ogrody kwiatowe – ogród zamkowy, ogród pański i ogród kwiatowy.

W miejscu przejścia do części parku właściwego znajduje się Pleasureground, przy której to nazwie po angielsku Książę obstawał, ponieważ trudno jest znaleźć jej odpowiednik w języku niemieckim. „Określa on ozdobiony i ogrodzony teren, znajdujący się bezpośrednio przy budynku i swoim zasięgiem o wiele większy niż ogrody”, opisuje Pückler w swoich „Szkicach” ten element łączący pomiędzy parkiem a właściwymi ogrodami.

Park, który jest z nim bezpośrednio połączony, charakteryzuje się rozległymi łąkami, artystycznymi obiektami wodnymi, małymi jeziorami jak również drogami o dramatycznej formie.

Park Górski

„Przekraczając … nowe terytorium na zachodnich wzgórzach, rozpościerających się wzdłuż miasta, można stopniowo wspiąć się po stromym urwisku położonym za miastem”, opisywał Pückler w swoich „Szkicach” wąski pas parku górskiego. Spacerując wzdłuż Drogi Panoramicznej podziwiać można malownicze widoki roztaczające się na domy miasta Muskau, zamek i dalszy krajobraz parkowy. Po drugiej stronie gęsto porośnięte rośliny drzewiaste osłaniają przylegającą część miejscowości o nazwie Berg.

Poprzez takie zaprojektowanie parku włączające to urwisko, miasto Muskau zintegrowane jest z krajobrazem parkowym – pomysł, który Książę przywiózł z Anglii i który to został zgodnie ze wzorcem wdrożony przez inspektora ogrodowego Jacoba Heinricha Rehder (1790–1852) po roku 1830.

Droga Panoramiczna prowadzi dalej aż do dawnej winnicy i do sąsiadującej miejscowości Krauschwitz. Wiele dróg odchodzących od niej, po części wąskich i stromych, zachęca do wypadów w celu odkrycia robiących wrażenie wąwozów, malowniczych występów czy romantycznych polan. Ten teren różnorodnie uformowany przez zlodowacenie dał maniakowi parkowemu, jakim był Pückler, pole do popisu. W jednej części parku górskiego książę ugruntował tradycję kuratoryjną i kąpielową. W roku 1823 została otwarta łaźnia „Hermannsbad”, która jednak nie przyniosła spodziewanych zarobków. Prowadzona wprawdzie dalej przez następców Pücklera została ona zamknięta w roku 1930 w powodu nierentowności.

Wschodnia część parku

Od roku 1945, po tym jak granica między Polską a Niemcami uzyskała po II wojnie światowej nowy przebieg, Park Mużakowski położony był na terenie dwóch państw. Fakt, że dwa państwa graniczą ze sobą na terenie obiektu światowego dziedzictwa nad Nysą, można wprawdzie poznać po czerwono-białych i czarno-czerwono-złotych słupkach granicznych umiejscowionych wzdłuż rzeki. Przez Most Podwójny na Wyspie Jeanette i Most Angielski spacerowicze mogą jednak zupełnie niezauważalnie przejść z jednego kraju do drugiego poznając przy tym dzieło Pücklera w jego całości.

Około dwie trzecie Parku Mużakowskiego znajduje się dziś po stronie polskiej. Część wschodnia dzieli się na Park na tarasach, Park Górny, Arboretum, czemu początek dał naukowy zbiór roślin drzewiastych. Park Zewnętrzny prowadzi aż do wsi Bronowice/Braunsdorf.

Pola przeplatane małymi jeziorami i partiami drzew sprawiają, że ten ogromny park łagodnie wtapia się w otaczający go krajobraz. Dzięki usunięciu bujno rozrośniętych roślin i chwastów, ujawniają się stopniowo kontury historycznie założonych połaci i fascynujące punkty widokowe po polskiej stronie od 1990 roku.

Z kolei Domu Angielskiego i Mauzoleum już nie ma. Obydwa budynki zostały wyburzone po 1945 roku. Ich zarys w miejscach, gdzie stały, jest dziś przynajmniej oznaczony.